ในบทความนี้เราจะมาทำความรู้จักความแตกต่างกันของตราสารอนุพันธ์ หรือ Derivative ซึ่งตราสารอนุพันธ์เป็นตราสารทางการเงินประเภทหนึ่ง ที่สามารถใช้บริหารความเสี่ยง (Hedging) หรือเก็งกำไร (Speculating)
ฟอร์เวิร์ด (Forward) เป็นสัญญาแบบไม่เป็นทางการ กล่าวคือคู่สัญญาตกลงกันเอง ว่าจะซื้อ-ขายสินค้าเมื่อใด? วิธีการส่งมอบสินค้าหรือชำระราคาเป็นอย่างไร? โดยไม่มีหน่วยงานกลางมารับรองหรือมากำกับดูแล
ฟิวเจอร์ (Future) เป็นสัญญาตกลงซื้อขายเหมือนกับฟอร์เวิร์ด แต่แตกต่างกันตรงที่เป็นสัญญาแบบเป็นทางการ มีรูปแบบสัญญาที่เป็นมาตรฐาน และมีหน่วยงานกลางมาช่วยกำกับดูแล
เราสามารถทำเปรียบเทียบความแตกต่างของสัญญาซื้อขายล่วงหน้าฟอร์เวิร์ดและฟิวเจอร์ได้ดังนี้
- ข้อกำหนดของสัญญา
สัญญาฟิวเจอร์จะเป็นสัญญาที่มีมาตรฐานชัดเจน ส่วนสัญญาฟอร์เวิร์ดนั้นจะมีความยืดหยุ่น ขึ้นอยู่กับความพึงพอใจของคู่สัญญา - ตลาดซื้อขาย
สัญญาฟิวเจอร์จะซื้อขายผ่านศูนย์การการซื้อขายที่ตั้งเป็นทางการ เช่น ตลาด TFEX ส่วนสัญญาฟอร์เวิร์ดนั้นจะต่อรองโดยคู่สัญญาโดยตรง - สภาพคล่อง
สัญญาฟิวเจอร์มีสภาพคล่องที่สูงกว่าสัญญาฟอร์เวิร์ด ทั้งนี้เนื่องจากตัวสินค้ามีมาตรฐานที่มีความชัดเจนมากกว่า จึงส่งผลโดยตรงต่อต้นทุนในการเปิด-ปิดสัญญา - ความโปร่งใสของราคา
สัญญาฟิวเจอร์มีหน่วยงานกลางมากำกับดูแล ทำให้มั่นใจได้ว่าราคาที่ได้มีความโปร่งใสมากกว่าสัญญาฟอร์เวิร์ดที่มีการตกลงกันเฉพาะคู่สัญญาเท่านั้น และข้อมูลไม่จำเป็นต้องเผยแพร่ต่อสาธารณะ - ความเสี่ยงจากคู่สัญญา
เนื่องจากสัญญาฟิวเจอร์มีหน่วยงานกลางมากำกับดูแล จึงมั่นใจได้ว่าความเสี่ยงการบิดพลิ้วของคู่สัญญานั้นจะมีน้อยกว่าสัญญาฟอร์เวิร์ดที่ไม่มีหน่วยงานกลางมาช่วยดูแล - การยกเลิกสัญญา
สัญญาฟิวเจอร์สามารถยกเลิกสัญญาโดยเปิดสถานะตรงข้ามเพื่อหักล้างสัญญาที่ถืออยู่ ตรงกันข้ามกับสัญญาฟอร์เวิร์ดจะยกเลิกไม่ได้ถ้าคู่สัญญาไม่ได้ให้ความยินยอม ดังนั้นในการซื้อขายสัญญาฟอร์เวิร์ดจึงมักถือจนถึงวันครบกำหนดอายุสัญญา
โดยสรุป ฟิวเจอร์และฟอร์เวิร์ดเป็นสัญญาซื้อขายล่วงหน้า เพื่อใช้ในการปกป้องความเสี่ยงและเก็งกำไรเช่นเดียวกัน แต่มีความแตกต่างกันตรงที่ สัญญาฟิวเจอร์ ตัวสัญญานั้นมีความเป็นมาตรฐานและมีหน่วยงานกลางมากำกับดูแล ส่วนสัญญาฟอร์เวิร์ดนั้นเป็นสัญญาที่ตกลงกันระหว่างคู่สัญญาโดยตรง จึงมีความยืดหยุ่นในตัวสัญญาสูงกว่า แต่ก็มีโอกาสเกิดความเสี่ยงจากการผิดสัญญาสูงกว่า เนื่องจากไม่มีหน่วยงานกลางมากำกับดูแล ซึ่งความแตกต่างสามารถแยกออกเป็นประเด็นต่าง ๆ ได้ดังนี้ 1) ข้อกำหนดสัญญา 2) ตลาดซื้อขาย 3)สภาพคล่อง 4) ความโปร่งใสของราคา 5) ความเสี่ยงจากคู่สัญญา และ 6) การยกเลิกสัญญา ส่วนจะเลือกสัญญาแบบใดนั้น ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของแต่ละกรณีไป ซึ่งต้องอาศัยทั้งข้อเท็จจริงและประสบการณ์